ALKOHOLIZM,

Psycho-bio-społeczna koncepcja uzależnienia od alkoholu

Jerzy Mellibruda

Rok: 1997
Czasopismo: Alkoholizm i Narkomania
Numer: 3, 28

Wstęp

Od końca lat osiemdziesiątych w wielu placówkach odwykowych w Polsce wdrażane jest nowe podejście do terapii uzależnienia alkoholowego. Jego istotą jest systematyczny i zaplanowany program oddziaływań psychoterapeutycznych, specyficznych dla
uzależnienia. Teoretyczne podstawy tego podejścia tworzy psycho-bio-społeczny model uzależnienia (PBS) i zawarta w nim
koncepcja psychologicznych mechanizmów uzależnienia, opracowana i rozwijana
przez autora oraz pracowników i współpracowników Instytutu Psychologii Zdrowia
i Trzeźwości. Wstępna wersja tej koncepcji była rezultatem programu "Ludzie
pomagający ludziom z problemami alkoholowymi" realizowanego na zlecenie Instytutu
Psychiatrii i Neurologii w latach 1986-1990 w ramach centralnego programu
badawczo-rozwojowego kierowanego przez prof. Ignacego Walda.
W modelu PBS staramy się integrować dorobek współczesnej wiedzy na temat uzależnienia
zawartej w różnych koncepcjach psychospołecznych i biologicznych. Oprócz tej wiedzy i klinicznych doświadczeń wynikających z praktyki lecznictwa odwykowego,
przy konstruowaniu modelu terapii skorzystano z wybranych elementów praktycznej
wiedzy o uzależnieniu i procesie zdrowienia, wynikających z doświadczeń
wspólnoty Anonimowych Alkoholików.
Model terapii nazwaliśmy strategiczno-strukturalną psychoterapią uzależnienia ponieważ zawiera on zarówno wskazania
określające strategie planowania i ukierunkowania całego procesu psychoterapii jak też i dostarcza zaleceń kształtujących strukturę kolejnych sytuacji terapeutycznych oraz działań pacjenta i terapeuty w tych sytuacjach.
W 1994 roku Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości na zlecenie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych rozpoczął program badawczy monitorowania
przebiegu i oceny efektów terapii prowadzonej w czterdziestu polskich placówkach odwykowych wdrażających nowe metody psychoterapeutyczne w leczeniu
osób uzależnionych. Przebieg i aktualne wyniki tego programu przedstawione będą w następnych artykułach publikowanych w tym numerze "Alkoholizmu i Narkomanii".
Niniejszy tekst przedstawia założenia teoretyczne tworzące podstawy podejścia terapeutycznego
realizowanego w tych placówkach.

Alkoholizm i uzależnienie od alkoholu

Przez wiele lat w praktyce klinicznej utrzymywał się zwyczaj posługiwania się jednym terminem "alkoholizm" dla określania prawie wszystkich szkód zdrowotnych i
zaburzeń występujących u osoby uzależnionej. Utrudniało to odróżnianie tych problemów zdrowotnych, które stanowią skutek patologicznego picia alkoholu od
tych, które można uznać za przyczynę uporczywego kontynuowania picia mimo szkód, które w związku z piciem powstają. O alkoholikach mówiło się że są uzależnieni ale uzależnienie utożsamiano z bardzo szerokim zakresem znaczenia terminu alkoholizm.
Jednak od drugiej połowy lat osiemdziesiątych coraz silniejsze stawało się przekonanie, że wśród wszystkich problemów zdrowotnych i społecznych związanych z patologicznym piciem alkoholu należy wyodrębnić czynniki odpowiedzialne za najważniejszy z punktu widzenia życia pacjenta i praktyki terapeutycznej problem - uporczywe kontynuowanie
picia mimo szkód i załamywanie się prób powstrzymywania się od picia, czyli zjawisko tzw. nawrotów picia.
Na podstawowe znaczenie tego problemu wskazywał od dziesięcioleci program 12 kroków AA oraz rozwój profesjonalnej praktyki terapeutycznej związanej z tzw.
modelem Minnesota w USA w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.
To właśnie ten problem stanowi od lat najważniejsze wyzwanie dla profesjonalistów zajmujących się leczeniem osób uzależnionych w Polsce. Przy dobrym poziomie świadczeń medycznych dotyczących innych problemów zdrowotnych występujących u
osób uzależnionych wskaźniki utrzymywania abstynencji przez pacjentów placówek odwykowych były bardzo niskie. Oznaczało to, że mimo pobytu w placówkach pili
oni dalej i ponownie konieczne okazywało się ich odtruwanie, leczenie zespołów abstynencyjnych i psychoz alkoholowych. Profesjonalne leczenie alkoholików w niewielkim stopniu było ukierunkowane na rozwiązanie ich centralnego problem zdrowotnego - niezdolności do utrzymywania abstynencji.
Na początku lat dziewięćdziesiątych Światowa Organizacja Zdrowia przedstawiła nową
wersję systemu klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10.
W jednym z działów tego systemu, F10-F19 zgrupowano wszystkie zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania zależne od używania substancji chemicznych.
Jedna z kategorii tego działu oznaczona symbolem F10.2 to zespół uzależnienia.
Wydaję się, że powinna być uznana za podstawową kategorię diagnostyczną pomocną w rozpoznawaniu wspomnianego poprzednio centralnego problemu terapeutycznego.
Do rozpoznania uzależnienia w/g systemu ICD-10 potrzebne jest stwierdzenie, że u pacjenta w czasie ostatniego roku wystąpiły trzy lub więcej objawów lub cech spośród następujących:

a. silne pragnienie lub poczucie przymusu picia alkoholu,

b. trudności kontrolowania zachowania związanego z piciem alkoholu, rozpoczynania, kończenia lub ilości,

c. fizjologiczne objawy odstawienia alkoholu występujące po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości pitego alkoholu albo używanie alkoholu w celu zmniejszenia nasilenia lub uniknięcia tych objawów

d. potrzeba przyjmowania coraz większych dawek alkoholu w celu uzyskania skutków poprzednio powodowanych przez mniejsze dawki,

e. narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub zainteresowań z powodu picia alkoholu, zwiększona ilość czasu poświęconego na zdobywanie lub picie alkoholu albo na odwracanie następstw jego działania,

f. picie mimo wyraźnych dowodów szkodliwych następstw.

Zespół uzależnienia obejmuje kompleks zjawisk psychofizycznych, wśród których picie
alkoholu dominuje nad innymi zachowaniami mających poprzednio dla pacjenta
większą wartość. Wypicie alkoholu przez osobę uzależnioną nawet po bardzo
długim okresie abstynencji może wyzwolić zjawisko gwałtownego wystąpienia
innych objawów tego zespołu.
Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje
odrzucenie tradycyjnego rozróżnienia uzależnienia fizycznego i psychicznego. W specjalnym memorandum zakwestionowano użyteczność i możliwość dokonywania
takiego oddzielenia w sposób wyraźny. Stwierdzono, że uzależnienie manifestuje się jako wzór behawioralny i powinno być spostrzegane jako "syndrom
psycho-fizjo-społeczny", w którym trudne lub niemożliwe jest odseparowanie aspektów psychicznych i fizycznych ( ).

Psycho-Bio-Społeczny model uzależnienia

Długotrwałe picie na ogół niszczy podstawowe aspekty życia pacjenta. Destrukcja alkoholowa obejmuje jego organizm, psychikę oraz jego najbliższe środowisko rodzinne. Do przygotowania i systematycznej realizacji profesjonalnego programu pomocy dla osoby uzależnionej, potrzebna jest uporządkowana mapa czynników wyjaśniających podstawowe problemy pacjenta.
Wśród ogromnej ilości dramatycznych i destrukcyjnych wydarzeń i zjawisk występujących w życiu osoby uzależnionej musimy zwrócic uwagę na kilka podstawowych i szczególnie istotnych faktów. Nazywam je "klinicznym kanonem destrukcji alkoholowej", ponieważ wskazują one na centralne problemy, których
przyczyny powinny byc wyjaśnione w ramach koncepcji teoretycznej.

Należą do nich:

a. postępujące samoniszczenie alkoholika wskazujące na poważne uszkodzenie instynktu samozachowawczego,

b. występowanie tzw. głodu alkoholowego czyli pragnienia alkoholu o dużym nasileniu, dającego poczucie przymusu wewnętrznego,

c. brak zdolności do skutecznej samokontroli powstrzymującej picie i powtarzające się niepowodzenia przy próbach zaprzestania picia,

d. nasilający się stan cierpienia, osamotnienia i bezradności,

e. koncentracja życia osobistego wokół picia alkoholu oraz głębokie uszkodzenie i rozerwanie podstawowych kontaktów społecznych pacjenta,

f. gotowośc do naruszania norm społecznych i wartości w sytuacjach ich konfliktu z dążeniem do picia.

W ramach przedstawianej poniżej koncepcji przyjmujemy, że do analizy funkcjonowania osoby uzależnionej wyjaśniającej wyżej wymienione zjawiska oraz
do przygotowania wskazań do terapii zastosowany będzie model uzależnienia obejmujący specyficzne mechanizmy patologiczne tworzące uzależnienie oraz czynniki aktywizujące te mechanizmy.
Mechanizmy uzależnienia odgrywają fundamentalną rolę w powstawaniu i przebiegu oraz w utrzymywaniu się uzależnienia. Podstawowym zadaniem terapii uzależnienia jest więc zatrzymanie działania tych mechanizmów oraz ich usunięcie. Struktura tych
mechanizmów oraz sposób ich funkcjonowania odróżnia je zdecydowanie od patologicznych mechanizmów występujących w innych zaburzeniach emocjonalnych
np. w nerwicy.
Mechanizmy uzależnienia powstają na skutek
intensywnego oddziaływania psychofizycznego alkoholu i stanowią podstawowe przyczyny patologicznego picia u osób uzależnionych oraz załamywania się prób
powstrzymywania się od picia. Są aktywizowane przez negatywne stany emocjonalne i doświadczenia związane ze stresem oraz przez specyficzne okoliczności
zewnętrzne.

Do wewnętrznych
źródeł czynników aktywizujących mechanizmy uzależnienia zaliczyc
można:

· uszkodzenia organizmu oraz choroby somatyczne i psychiczne,

· deficyt praktycznych umiejętności życiowych,

· destrukcyjną orientację życiową.

Do zewnętrznych, sytuacyjnych źródeł czynników należą:

· sytuacje podwyższonego ryzyka,

· trwałe uszkodzenia ważnych relacji społecznych,

· negatywne konsekwencje społeczne szkodliwego picia.

Na mechanizmy uzależnienia przedstawione dalej, składają się;

· mechanizm nałogowego regulowania emocji,

· mechanizm iluzji i zaprzeczania,

· mechanizm rozpraszania i rozdwajania JA.

Poszukiwanie koncepcji wyjaśniającej

Uzależnienie od alkoholu jest zjawiskiem wywierającym wpływ na całośc funkcjonowania człowieka. Jest więc przedmiotem badań obejmujących czynniki biologiczne, psychologiczne i środowiskowe ( 2, 4, 10, 11, 18, 96, 116 ). Jednak w prezentowanym tu modelu PBS analiza uzależnienia i koncepcja wyjaśniająca jego
mechanizmy prowadzona jest przede wszystkim na płaszczyźnie psychologicznej.
Decyzja ta wynika z istotnych powodów praktycznych.
Podstawową rolę w destrukcyjnym funkcjonowaniu osoby uzależnionej odgrywają tzw. zachowania alkoholowe czyli różnorodne formy aktywności związane z piciem
alkoholu. Siła i zakres destrukcji alkoholowej są tak duże, że nasze zainteresowania uzależnieniem koncentrują się przede wszystkim na powstrzymywaniu picia i utrwalaniu abstynencji. Podstawowym zadaniem jest poszukiwanie skutecznej kontroli nad określonym rodzajem zachowań. Podstawowe problemy wymagające trafnego zrozumienia rozwiązań praktycznych w terapii osób uzależnionych dotyczą więc sterowania zachowaniem.
Analizując dane z literatury fachowej i doświadczeń klinicznych można stwierdzić, że na ogół oddziaływania terapeutyczne wobec osoby uzależnionej, które uznaje się za skuteczne polegają przede wszystkim na próbach zmiany jej sposobu myślenia i reagowania emocjonalnego, jej postępowania i postaw życiowych oraz umiejętności społecznych. Stosowane w części przypadków oddziaływania farmakologiczne są
traktowane wyłącznie jako działania pomocnicze, dodatkowo wspierające oddziaływania psychologiczne i środowiskowe, które tworzą podstawę właściwej
terapii uzależnienia.
Dlatego właśnie, do planowania, koordynacji i oceny efektów terapii konieczne jest, by koncepcja porządkująca myślenie kliniczne o osobie uzależnionej opisana była w języku psychologicznym i odnosiła się do tego, co dzieje się u pacjenta w sferze życia emocjonalnego, w jego procesach umysłowych, w jego zachowaniach i postawach oraz w jego kontaktach z innymi ludźmi.
Także działalnośc środowisk wzajemnej pomocy osób uzależnionych przynosząca tak znaczne sukcesy,
opiera się przede wszystkim na programie oddziaływań psychologicznych, jak np. program 12 Kroków i 12 Tradycji Anonimowych Alkoholików.
Należy podkreślic, że prowadzenie analizy mechanizmów uzależnienia na płaszczyźnie psychologicznej, nie oznacza pomijania roli i wpływu czynników biologicznych.
Czynniki te, wywodzące się z wrodzonej struktury biologicznej organizmu oraz ze zmian w strukturze i funkcjach somatycznych spowodowanych przez patologiczne
picie, mogą byc jednak uwzględniane poprzez rozpoznanie i analizę tych zjawisk psychologicznych, które stanowią ich bezpośrednie i pośrednie korelaty.
Dla zbudowania koncepcji wyjaśniającej uzależnienie, konieczne jest wskazanie węzłowych problemów, występujących u osoby uzależnionej. Opis mechanizmów uzależnienia powinien dostarczyc wyjaśnienia tych problemów. Wydaje się, że podstawowe dla uzależnienia problemy można określic przy pomocy następujących pytań:

a. dlaczego destrukcyjne skutki picia nie uruchamiają skutecznej samoobrony przed procesem samoniszczenia?

b. jaka jest natura stanu emocjonalnego nazywanego pragnieniem lub głodem alkoholu i jakie są źródła potężnej siły jego działania?

c. w jaki sposób zachowania związane z piciem alkoholu pozostają wyłączone spod wpływu racjonalnego, moralnego i społecznego systemu regulacji postępowania oraz uzyskują decydującą rolę w życiu jednostki?

d. w jaki sposób powstaje i utrzymuje się głębokie rozerwanie związków osoby uzależnionej z innymi ludźmi i ze środowiskiem społecznym?

Bezsilnośc osoby uzależnionej wobec postępującego procesu samozniszczenia oraz stopniowa
dezorganizacja całego jej życia i jej najbliższego otoczenia, wskazują na bardzo silne działanie patologicznych mechanizmów, które wydają się
zakorzenione w podstawowych elementach struktury psychofizycznej jednostki.
Dla wyjaśnienia tych problemów konieczne jest zbadanie konsekwencji intensywnego i długotrwałego picia występujących w podstawowych obszarach funkcjonowania
psychologicznego:

· w sferze doświadczania stanów emocjonalnych,

· w sferze aktywności umysłowej tworzącej system orientacji poznawczej,

· w rdzeniu osobowości określającym tożsamość i poczucie wartości, w którym powstają decyzje sterujące postępowaniem człowieka, czyli w tzw. systemie JA.

Powstawanie uzależnienia

W świetle współczesnej wiedzy nie ulega wątpliwości, że do uzależnienia prowadzi wiele dróg, a do jego powstania przyczynia się współwystępowanie czynników
biologicznych, psychologicznych i środowiskowych. Żaden z nich samodzielnie nie powoduje uzależnienia, chociaż w przypadku różnych pacjentów wpływ i znaczenie
poszczególnych czynników mogą byc różne.
Jedno nie ulega wątpliwości, że powstanie uzależnienia musi byc poprzedzone jakimś okresem picia alkoholu, czasem dłuższym a czasem krótszym. Nie ma
powodów, by sądzic, że w pierwszym okresie picia ludzie, u których później powstanie uzależnienie,
piją z zupełnie innych powodów, niż ci, którzy się nie uzależnią.
Rozległość i intensywność badań nad genetycznym uwarunkowaniem różnych właściwości człowieka powoduje, że w ostatnich latach dośc często publikowane są artykuły wskazujące na udział czynników genetycznych w powstawaniu i przebiegu różnych chorób, występujących u osób uzależnionych. Czasem wyniki tych badań są
popularyzowane w sposób uproszczony i rozpowszechniane są poglądy, że alkoholizm jest chorobą genetyczną. Niektórzy czytelnicy tych publikacji zaczynają sądzic,
że czynniki genetyczne decydują o tym, u kogo powstanie uzależnienie, a kto jest przed tym zabezpieczony oraz, że czynniki genetyczne sterują procesem nie tylko powstawania uzależnienia, ale i tworzą mechanizmy, które podtrzymują chroniczną obecnośc tej choroby.
Uważne zapoznanie się z wynikami tych źródłowych badań, nie zostawia wątpliwości, że taka ich interpretacja jest błędna. Uzależnienie od alkoholu nie jest chorobą genetyczną, choc u części pacjentów czynniki genetyczne, a ściślej mówiąc, czynniki biologiczne (nie tylko genetyczne) odgrywają istotną, choc nie samodzielną rolę w powstawaniu uzależnienia - są więc czynnikami ryzyka uzależnienia od alkoholu.
W niektórych przypadkach u przyszłych alkoholików można zauważyć, że stosunkowo wcześnie ujawiają się specyficzne reakcje na alkohol, które przyśpieszają
proces uzależnienia i zwiększają siłę wpływu alkoholu na psychikę i organizm tych osób. Należy do nich m.in. stosunkowo wysoki poziom tolerancji na alkohol,
czyli tzw. "mocna głowa", mała intensywność reakcji awersyjnej, duża intensywność działania euforyzującego itd. Nie można zaprzeczac, że podłożem tej specyfiki reagowania jest konstytucja biologiczna danej osoby.
Jednak reakcje takie występują także u osób, które mimo iż nadal piją, nie dochodzą do stanu uzależnienia. Ponadto u części osób, u których dochodzi kiedyś do uzależnienia, nie obserwujemy wcześniej tego typu reakcji.
Analiza udziału innych czynników biologicznych w procesie tworzenia się uzależnienia
wymaga rozważań wykraczających poza ramy tego artykułu.
Należy natomiast zwrócic uwagę na te zjawiska, które wydają się szczególnie ważne dla kształtowania się
mechanizmów tworzących uzależnienie. Występują one w trzech obszarach psychologicznego funkcjonowania człowieka, w których skutki picia alkoholu
pozostawiają bardzo istotne ślady.
Warto podkreślić, że wpływ alkoholu na psychikę człowieka ma charakter biochemiczny i
dokonuje się za pośrednictwem organizmu oraz, że okoliczności i konsekwencje picia obejmują również jego środowisko społeczne.
Poznawanie drogi do uzależnienia wymaga zatem zwrócenia uwagi na wzajemne relacje między funkcjonowaniem psychologicznym człowieka a jego wewnętrznym środowiskiem biologicznym i zewnętrznym środowiskiem społecznym.
Szczególnie istotna wydaje się analiza tych śladów kontaktów z alkoholem, które zapisują
się w sferze jego życia emocjonalnego, w jego umyśle oraz w samym centrum jego osobowości nazywanym strukturą JA. Wydaje się, że wśród wewnętrznych motywacji do picia alkoholu przez osoby nie uzależnione, najczęściej występują pragnienia
zmiany stanu emocjonalnego i treści myślenia oraz pragnienie innego sposobu doświadczania własnej osoby.

Wpływ picia alkoholu na procesy emocjonalne.

Podstawowym i naturalnym źródłem stanów emocjonalnych człowieka są konkretne sytuacje i wydarzenia
życiowe, w których uczestniczy oraz jego własna aktywnośc, czyli to, co robi i to, co myśli w tych sytuacjach. Każdy stan emocjonalny, który
przeżywamy, jest wewnętrzną reakcją na to, co się dzieje w realnym świecie i na to, co człowiek robi, myśli, wyobraża sobie lub co sobie przypomina.
System nerwowy rejestruje te fakty, a sygnały o nich docierają do mózgowych ośrodków regulujących procesy emocjonalne, które wysyłają fale pobudzenia cielesnego i umysłowego, doświadczane jako lęk, smutek, radośc, gniew, pragnienie itd.
Kolejne fakty życiowe stają się źródłem kolejnych emocji, z których część przeżywana jest w sposób przyjemny, a częśc w sposób przykry.
Różnią się od siebie podobnie jak barwy w tęczy kolorów i mogą mieć różną intensywność i czas trwania.
Większość ludzi pragnie pozytywnego bilansu swoich stanów emocjonalnych. Oznacza to, że prawie każdy chce częściej doznawac stanów przyjemnych i je potęgowac
oraz rzadziej przeżywac stany przykre i pragną możliwie szybko łagodzić ich dolegliwość.
Główne sposoby ulepszania tego bilansu polegają na podejmowaniu działań i poszukiwaniu takich sytuacji, które człowiek spostrzega jako korzystne i wartościowe oraz unikaniu sytuacji zagrażających i niekorzystnych. Jeżeli efekty tych poszukiwań są pozytywne, człowiek doznaje uczuć przyjemnych, takich jak zadowolenie,
wzruszenie, miłość, przyjaźń, poczucie siły, itd. W okolicznościach niekorzystnych pojawiają się
przykre uczucia zawodu, gniewu, smutku, wstrętu, strachu, poczucie słabości, krzywdy, itd.
Gdy stany emocjonalne pozostają w związku z faktami życiowymi i są reakcjami na to, co dzieje się w otaczającym świecie i w życiu danej osoby, przeżywanie uczuć tworzy fundamenty poczucia tożsamości i poczucia realności egzystencji. Oznacza to, że stany emocjonalne są sygnałami mówiącymi o znaczeniu własnych działań i o wartości zewnętrznych wydarzeń.
Większość reakcji emocjonalnych związana jest z konkretnymi formami uczestnictwa człowieka w sytuacjach życiowych. Dlatego uczucia często są związane z określonymi wzorami zachowania i typami sytuacji. Takie stany jak lęk, strach, niepokój
odnoszą się do sytuacji zagrożenia i obrony oraz są związane ze wzorami ucieczki, unikania, wycofania itd. Gniew wiąże się ze wzorami atakowania i niszczenia, a uczucia sympatii, życzliwości, przyjaźni czy miłości związane są z obecnością wzoru zbliżania się, dawania, opiekowania się, itd.
Tak więc stany emocjonalne mogą budowac znaczące powiązania między świadomością człowieka a realiami jego działań i zewnętrznych faktów. Tak właśnie tworzy się naturalny sposób regulacji życia emocjonalnego i postępowania jednostki, stanowiący podstawę zdrowia psychicznego.
Oczywiście zdarza się nieraz, że w doświadczeniach życiowych jednostki dominują stany przykre, wynikające z niepożądanych wydarzeń i błędnych działań. Jednak nawet cierpienia mogą byc cennym dla człowieka źródłem informacji o tym, co dla niego jest niekorzystne oraz energii potrzebnej do wprowadzenia
zmiany na lepsze.
Sygnalizowane powyżej zjawiska tworzą naturalną drogę poszukiwania pozytywnego bilansu emocjonalnego w konkretnych sytuacjach i działaniach. Istnieje jednak inna, sztuczna droga ulepszania własnych stanów psychicznych. Polega ona na bezpośrednim regulowaniu życia emocjonalnego poprzez zażywanie różnych substancji chemicznych, które ingerując w pracę mózgu modyfikują stany psychiczne.
Z drogi tej korzysta tak wielu ludzi, że trudno nawet wyobrazic sobie życie ludzi w naszej cywilizacji, pozbawionych tego sposobu modyfikowania własnych stanów psychicznych. Większośc ludzi robi to w
sposób tylko uzupełniający doznania uzyskiwane w naturalny sposób, najczęściej pod hasłem "dostarczanie sobie drobnych przyjemności".
Wielu ludzi, wzbogacając przy pomocy alkoholu swoje doznania, nie popada w związku z tym w poważne kłopoty. Ludzie, którzy nie są uzależnieni, nie chcą rezygnować z przyjemności uzyskiwanych w czasie picia alkoholu i są skłonni bardzo stanowczo bronic
swego prawa do korzystania z tego sposobu umilania sobie życia.
Dla części z tych osób, od jakiegoś momentu, picie alkoholu przybiera formę podstawowego wzoru wpływania na stan własnych uczuc i zastępuje w tej funkcji realistyczny kontakt z życiem i światem. Oczekiwania związane z efektami zażycia alkoholu nabierają większej mocy, niż oczekiwania wobec rzeczywistości. Stany emocjonalne przestają podtrzymywac naturalną więź
między wewnętrznym światem jednostki a światem zewnętrznym.
Zaburzenia regulacji emocjonalnej wynikające z patologicznego picia dotyczą zarówno treści przeżyc, jak i podstawowych funkcji spełnianych przez emocje w życiu jednostki. To przestawienie się sposobu regulowania uczuć z naturalnego na sztuczny obejmuje
kilka ważnych zjawisk tworzących jeden z podstawowych mechanizmów uzależnienia, który nazywamy mechanizmem nałogowego regulowania emocji.
Alkohol jest depresantem i jego podstawowe działanie polega na hamowaniu, tłumieniu i uśmierzaniu. Do pewnego momentu wśród psychologicznych efektów picia dominuje ożywienie, rozluźnienie, rozweselenie, itd., co wiąże się z tłumieniem czynników hamujących różne formy aktywności psychologicznej. Jednak zwiększenie
ilości zażywanego alkoholu lub sumowanie się tego działania związane z chronicznym nadużywaniem alkoholu powoduje, że pobudzające efekty alkoholu
schodzą na drugi plan. Coraz większą, a z czasem dominującą rolę uzyskują efekty tłumiąco-uśmierzające.
Życie emocjonalne człowieka podlega wewnętrznej regulacji. Oprócz różnorodności i różnobarwności uczuc możemy obserwować dwie zasadnicze jakości
stanów emocjonalnych - tzn. uczucia przyjemne i przykre. Ta subiektywnie doświadczana przyjemnośc lub przykrośc przeżywanych uczuć jest czymś niesłychanie ważnym dla człowieka. Jest ważnym źródłem podstawowych
sygnałów dotyczących tego, co dla człowieka dobre i szkodliwe.
Wydaje się że znaczna część przeżywanych uczuć koncentruje się wokół dwu ośrodków życia emocjonalnego. Możemy więc wyróżnić ośrodek przyjemności i ośrodek przykrości. Kiedy mają miejsce wydarzenia, które pobudzają ośrodek przyjemności
- kiedy ktoś kogoś przytula, mówi miłe rzeczy, kiedy człowiek słucha muzyki, itd. - wtedy pojawia się bezpośrednia fala różnorodnych uczuć przyjemnych.
Kiedy mają miejsce wydarzenia pobudzające ośrodek przykrości - kiedy ktoś jest zaatakowany lub jest mu zimno, kiedy człowiek jest oszukiwany lub krytykowany,
itd. - pojawia się bezpośrednia fala różnorodnych uczuć przykrych.
Przeżywanie większości uczuć jest wypadkową dynamiki procesów emocjonalnych związanych z ośrodkami bólu lub
przyjemności. Każdy jednak z tych ośrodków może byc nie tylko pobudzany, może byc również przytłumiany, hamowany.
Kiedy ośrodek przyjemności jest hamowany, nie oznacza to, że doznaje się wtedy tylko mniejszej przyjemności. Wokół procesu hamowania ośrodka przyjemności uruchamia
się również proces opozycyjny w stosunku do jego podstawowej funkcji - pojawia się przykrośc.
Kiedy maleje przyjemnośc - gdy np. zmniejsza się intensywnośc doświadczanej rozkoszy - człowiek doświadcza tego jako przykrości.
Analogiczna sytuacja ma miejsce wtedy, kiedy przytłumieniu, zahamowaniu ulega ośrodek
przykrości - wtedy nie tylko zmniejsza się intensywność przykrych doznań, ale stan ten jest odbierany jako coś przyjemnego. Przyjemna ulga pojawia się, kiedy człowieka mniej boli ząb lub jest mniej dręczony psychicznie niż dotychczas.
...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

ALKOHOLIZM

ALKOHOLIZM,

Tematy