ALCUNE REGOLE DELLA FONETICA ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ALCUNE REGOLE DELLA FONETICA ITALIANA – NIEKTÓRE REGUŁY FONETYKI WŁOSKIEJ

LE VOCALI APERTE E CHIUSE – SAMOGŁOSKI OTWARTE I ZAMKNIĘTE

Podstawowe pojęcia:

samogłoska otwarta – w j. włoskim mamy warianty otwarte dwóch samogłosek:

„e”: zapis oznaczony akcentem to: è, w transkrypcji fonetycznej: //
„o”: zapis oznaczony akcentem to: ò, w transkrypcji fonetycznej: /ɔ/

samogłoska zamknięta – w j. włoskim mamy warianty zamknięte dwóch samogłosek:

„e”: zapis oznaczony akcentem to: é,  w transkrypcji fonetycznej: /e/
„o”: zapis oznaczony akcentem to: ó, w transkrypcji fonetycznej: /o/

samogłoska długa – oznaczana w słowach łacińskich jako: ā, ē, ī, ō, ū,

samogłoska krótka – oznaczana w słowach łacińskich jako: ă, ĕ, ĭ, ŏ, ŭ

sylaba otwarta – sylaba zakończona samogłoską, np. ve-de-re – trzy sylaby otwarte

sylaba zamknięta – sylaba zakończona spółgłoską, np. con-trat-to – 2 otwarte, 3 zamknięta

dyftong – połączenie w jednej sylabie dźwięku półsamogłoskowego i samogłoskowego.

W j. włoskim mamy 2 półsamogłoski występujące w dyftongach:
/j/ (np. piede /’pjde/; fiato /’fjato/)
/ω/ (np. può /pωɔ/)

hiat (rozziew) – dwie samogłoski stojące obok siebie, tworzące dwie sylaby, np. ma-i, se-i.
 

Przy szybkiej wymowie hiat może się ścieśnić, tworząc tzw. dyftong zstępujący – samogłoska i półsamogłoska, np. zamiast /mai/ może być /maj/, zamiast /si/ może być /sj/

W języku włoskim (italiano standard) występuje 7 samogłosek: a, è, é, i, ò, ó, u.

Samogłoska e  na sylabie akcentowanej jest zasadniczo zamknięta:

·         we wszystkich przysłówkach zakończonych na -ménte (np. veraménte-naprawdę, solaménte-jedynie, itp.);

·         w czasownikach II koniugacji:

-        w bezokoliczniku, np. vedére - widzieć

-        w końcówkach futuro semplice (w I i II os. l. mn.: vedrémo - zobaczymy, vedréte - zobaczycie),

-        w końcówkach imperfetto w I, II i III os. l. poj. oraz III os. l. mn.(np. sapévo - wiedziałem, sapévi - wiedziałeś, sapéva - wiedział, sapévano - wiedzieli)

-        w końcówkach congiuntivo imperfetto (np. io chiedéssi – abym pytał, tu chiedéssi – abyś pytał, chiedésse – aby pytał, chiedéssimo – abyśmy pytali, chiedéste – abyście pytali, chiedéssero – aby pytali)

·         w słowach zakończonych na:

-        -éccio (mangeréccio - jadalny)

-        -éggio (passéggio - spacer)

-        -ése (palése – jasny, oczywisty)

-        -ézza (tristézza - smutek);

-        -ménto (comménto - komentarz)

-        w słowach zdrobnionych końcówkami –étto i -étta (libretto – libretto, książeczka, casétta - domek).

Samogłoska e na sylabie akcentowanej jest zasadniczo otwarta:

·         w dyftongu iè (piède, pièno), z wyjątkiem sufiksów posiadających zawsze e zamknięte (vecchiétto - staruszek, doppiézza – dwulicowość);

·         w końcówkach imiesłowów przysłówkowych II i III koniugacji (np. od prendere: prendèndo – biorąc, od partire: partèndo-odjeżdżając)

·         w końcówkach imiesłowów czasu teraźniejszego II i III koniugacji (np. od sapere: sapiènte -wiedzący, umiejętny; od partire: partènte - odjeżdżający)

·         w condizionale presente I os. liczby pojedynczej i III os. liczby pojedynczej i mnogiej (np. od dovere: dovrèi - musiałbym, dovrèbbe - musiałby, dovrèbbero - musieliby)

·         w słabych formach passato remoto zakończonych na –ètti, -ètte, -èttero (np. od stare: stètti – znajdowałem się, stètte – znajdował się, stèttero – znajdowali się);

·         w słowach zakończonych na:

-        -èlio, -èlla (ombrèllo - parasol, facèlla - płomyk)

-        -ènza (assènza – nieobecność, brak)

-        -èrio, -èria (sèrio - poważny, misèria - bieda)

-        -èstro, -èstre (maldèstro - niezdarny, equèstre - konny)

-        -èzio, -èzia (scrèzio - niezgoda, facèzia – żart, dowcip).

Samogłoska o na sylabie akcentowanej jest zasadniczo zamknięta:

·         w słowach zakończonych na:

-        -óce (veloce - szybki)

-        -ógna (vergógna - wstyd)

-        -óio (corridóio - korytarz)

-        -óndo, -ónda (tondo - okrągły, spónda - brzeg)

-        -ónte (pónte - most)

-        -óso (faticóso - męczący)

-        -pósto (dispósto – skłonny do)

-        -zióne (nazióne - naród)

Samogłoska o na sylabie akcentowanej jest zasadniczo otwarta:

·         w dyftongu -uò (cuòre), z wyjątkiem sufiksów posiadających zawsze o zamknięte (affettuòso);

·         w wielu słowach posiadających akcent na 3 sylabie od końca (parole sdrucciole) pochodzących z języka naukowego (astròlogo, stenògrafo, termòmetro);

·         jest zawsze otwarta, gdy znajduje się na końcu słowa i jest akcentowana (però, tornerò).

Samogłoskowy system łaciński a system włoski:

ī → /i/

ĭ lub ē → /e/ (zamknięte, np. mĭssa - méssa)

ĕ → // (otwarte)

ā lub ă → /a/

ŏ → /ɔ/ (otwarte)

au → /ɔ/ (otwarte, np. causa -  còsa)

ō lub ŭ → /o/ (zamknięte)

ū → /u/

Dodatkowo:

- ĕ w sylabie zamkniętej daje // (otwarte)

- ĕ w sylabie otwartej daje dyftong /j/, np. vĕnit – viene /vjne/

- ŏ w sylabie zamkniętej daje /o/ (zamknięte)

- ŏ w sylabie otwartej daje dyftong /ωɔ /, np. pŏtest – può /pωɔ /