ALALIA

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

7

ALALIA (ZABURZENIE MOWY)

Alalia jest to rozwojowe , powstające w wyniku uszkodzenia struktur korowych mózgu jeszcze przed opanowaniem mowy, z zachowaniem prawidłowego słuchu. Nazywanie alalii afazją wrodzoną jest niepoprawne gdyż

afazja jest z definicji zatraceniem zdolności mowy u osoby wcześniej się nią posługujących. Jeśli uszkodzenie korowych struktur nastąpiło jeszcze przed początkiem mowy dziecka, mamy do czynienia nie z afazją, lecz z alalią. Odróżnienie alalii od afazji może być trudne i wymaga przeprowadzenia dokładnej anamnezy i badania neurologicznego, a czasem dłuższej obserwacji logopedycznej dziecka. Charakteryzuje ją zwykle dostateczny rozwój umysłowy, dobra ruchomość narządów mowy oraz prawidłowy słuch fizjologiczny. Dziecko jednak nie mówi w ogóle, posługuje się gestami, krzykami i onomatopejami lub kilkoma wyrazami z własnego słownika, zrozumiałymi tylko dla najbliższego otoczenia. 

Dziecko nie jest w stanie także powtarzać. Taka niemota może trwać do siódmego roku życia (alalia prosta) lub nawet do czternastego roku życia (alalia złożona).

Starsze dziecko przyswaja sobie coraz więcej wyrazów i wymowa może stawać się coraz bardziej poprawna. Alalia, tak jak inne wady i zaburzenia mowy częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek .
Dzieci alaliczne są niekiedy trudne w obcowaniu, bywają zahamowane ruchowo lub nadpobudliwe, złośliwe i agresywne w stosunku do młodszych i słabszych, oraz unikają kontaktów z otoczeniem. Zdarza się , że rodzice są niesprawiedliwi wobec swoich dzieci i nie zdają sobie sprawy z ich trudności. Trudno im wyobrazić sobie, że dziecko nie może wymówić prostego słowa. Niejednokrotnie uważają, że jest ono uparte i stosują wobec niego kary. To powoduje u dziecka odruchy obronne w postaci płaczu, agresji lub działań złośliwych.
W sytuacji gdy rodzice nie mogą porozumieć się ze swoimi dziećmi, kiedy ich pociechy nie reagują na kierowane do nich pytania i wypowiedzi kary nie mogą być stosowane. Należy spokojnie obserwować dziecko. Braki w rozumieniu mowy często kompensowane są u nich dobrą spostrzegawczością wzrokową i dobrą pamięcią miejsca. Dziecko utrzymuje kontakt z otoczeniem za pomocą gestów

i mimiki. Zdarza się, że automatycznie powtórzy zasłyszany wyraz, nie rozumiejąc jego znaczenia. Po zebraniu takich spostrzeżeń, należy udać się logopedy, który będzie wiedział, jak dziecku pomóc.

Alalię charakteryzuje: 

·        Dostateczny rozwój umysłowy

          (jeżeli jest upośledzenie, to wtórne spowodowane brakiem mowy).

·        Dobra ruchomość narządów mowy.

·        Prawidłowy słuch fizjologiczny

   (chociaż w alalii percepcyjnej może być obniżenie słyszalności).

·        Dziecko nie mówi w ogóle (głównie w alalii motorycznej).

·        Posługuje się gestami, krzykami, onomatopejami lub kilkoma wyrazami

     z własnego słownika.

·        Dziecko nie jest w stanie powtarzać.

Jak już było powiedziane alalia może trwać do siódmego, a nawet do czternastego roku życia stopniowo przechodząc w dyslalię. Dziecko rehabilitowane coraz rzadziej używa gestów i onomatopei, przyswaja sobie coraz więcej wyrazów, wymowa staje się coraz bardziej poprawna. 

Trudne jest określenie przyczyn alalii. Przypuszcza się, że mogą to być: 

·        uszkodzenia mózgu spowodowane urazem porodowym , zapaleniem mózgu i opon mózgowych,

·        zatrzymaniem się w rozwoju pewnych struktur korowych,

·        urazy czaszki przed rozwojem mowy.

Rozróżnia się dwie zasadnicze formy alalii :

1.     alalia ekspresywna

2.     alalia percepcyjna .

Jednak najczęściej występują zaburzenia typu mieszanego z przewagą jednej

z nich.
Alalia percepcyjna

Zwana też recepcyjną, impresywną, słuchoniemotą sensoryczną, głuchotą słowną, częściej spotykana nazwa to alalia sensoryczna.

Występuje rzadko, bywa rozpoznawana mylnie jako głuchota lub oligofrenia,

z powodu braku reakcji dziecka na kierowane do niego pytania i wypowiedzi. Kontakt z otoczeniem utrzymuje dziecko za pomocą gestów i mimiki. Zdarza się, że dziecko powtórzy automatycznie posłyszany wyraz, nie rozumiejąc jego sensu. Alalia percepcyjna może przechodzić w dyslalię percepcyjną, której może towarzyszyć :

amuzja - czyli trudności w rozpoznawaniu i śpiewaniu słyszanych melodii.

Rozumienie w alalii sensorycznej :

·        bardzo ograniczone,

·        możliwość posługiwania się mową przewyższa możliwość rozumienia,

·        w pewnym stopniu - rozumienie zależne jest od stopnia zainteresowania

     i zaangażowania emocjonalnego dziecka tematem czy sytuacją,

·        odpowiedzi bywają bezsensowne lub ich brak ,

·        niekiedy powtarza mechanicznie pytanie czy polecenie,

·        rozumienie ułatwia powtórzenie wypowiedzi oraz powolne mówienie - proste, krótkie zdania (złożone ze znajomych słów).

 Mówienie w alalii sensorycznej :

·        gesty i miny używane są często,

·        niekiedy występują odpowiedzi słowne ,

·        potrafi za pomocą gestów i min odtworzyć całe sytuacje i sceny,

·        rysunek jest pewnym sposobem wypowiadania się [czasami towarzyszy mu skąpy komentarz słowny],

·        słownictwo [względnie bogate, przeważają w nim rzeczowniki i czasowniki]

·        dziecko mówi dość dużo, ale jego wypowiedzi są niezrozumiałe, nie stanowią sensownej całości,

·        powtarza wyrazy dość dobrze (robi to mechanicznie, bez zrozumienia),

·        głoski wymawia prawidłowo, ale wyrazy zniekształca ,

·        w różny sposób wypowiada ten sam wyraz, zapewne z powodu braku wzorca słuchowego,

·        nie poprawia się, nie szuka prawidłowego brzmienia,

·        używa krótkich zdań lub równoważników zdań.

Rodzaje wymówień i błędów :

Onomatopeje : [szczekać – Au].

Własne słownictwo : [kot – kicia].

Paralalie werbalne : [czytać – pisać].

Paralalie głoskowe : [mówi – wówi].

Wstawki : [ryba – tryba].

Elizje : kotek – kote ; otek].

Metatezy (przestawki) : [most – smot].

Agramatyzmy : [nie uwzględnia form odmiany wyrazów].

Alalia sensoryczna przechodzi w dyslalię, dziecko nie potrafi jeszcze wymawiać poprawnie wyrazów, mowa jego jest agramatyczna, ale zasób słów rozumianych zwiększa się . Może mieć trudności w znajdowaniu wyrazów potrzebnych

w danej sytuacji z powodu niedokształcenia słuchu fonematycznego, duże trudności sprawia mu identyfikowanie głosek różniących się tylko jedną cechą dystynktywną [np. s – ś]. 

Alalia i dyslalia ekspresywna : 

Dla alalii i dyslalii ekspresywnej [zwanej też ruchową, rozwojową lub motoryczną] charakterystyczne jest dobre rozumienie mowy, a jeżeli jest ono zaburzone, to                      w mniejszym stopniu niż mówienie. Natomiast utrudnione może być rozumienie długich i złożonych zdań. Zaburzeniom mowy o charakterze motorycznym dużego stopnia może towarzyszyć ogólna niesprawność motoryczna lub tylko niezręczność w wykonywaniu precyzyjnych ruchów. Opóźniony może być początek chodzenia, trudności w odtwarzaniu usłyszanej melodii. Dyslalia może występować w różnym stopniu, a w dyslalii dużego stopnia dziecko posługuje się zaledwie kilkoma głoskami (są to najczęściej samogłoski „a” , „o” oraz spółgłoski „t”, „d”), ma też trudności z wymową grup spółgłoskowych oraz sylab zamkniętych.

Rozumienie w alalii ekspresywnej [motorycznej] :

·        w zasadzie jest dosyć dobre,

·        jedynie trudności występują, gdy wyraz użyto w nowym związku frazeologicznym, dotychczas nie znanym dziecku (np. nogi stołu).

Mówienie w alalii ekspresywnej [motorycznej] :

·        Gesty używane tylko w początkowej fazie rozwoju mowy. Dziecko ruchami rąk w sposób plastyczny i precyzyjny określa funkcje przedmiotów, które znikają w miarę rozwoju słownictwa.

·        Słownictwo w początkowej fazie ubogie, ograniczone do kilku określeń onomatopeicznych lub do kilku wyrazów "własnych". 

·        Trudności w zapamiętaniu wzorca ruchowego wyrazu, które przejawiają się:

1.     zapominaniem artykulacji wyrazów już znanych;

2.     zniekształcaniem wyrazów pomimo umiejętności artykułowania wszystkich głosek;

3.     dzieleniem wyrazów na sylaby dla ułatwienia sobie ich wymowy;

4.     wymówieniem cichym, jakby próbnym przygotowaniem się do wymówienia głośnego;

5.     poszukiwaniem właściwego wzorca ruchowego wyrazu, poprawianiem się.

·        Artykulacja - liczba wymawianych głosek jest ograniczona, najczęściej są to: t, d, b, m, n, l oraz samogłoski .

·        Występują paralalie głoskowe :

            substytucje - [krowa – trowa]

                wstawki - [ucho – chucho]

  elizje – [łódka – łuka]

  metateza – [lampa – mlapa]

  asymilacje - [motyl – motym]

            poszukiwania - [Jacek - La-cek, Jasiek]. 

·        Agramatyzm - w początkowej fazie mowy jest zupełny brak form odmiany wyrazów, wypowiedzi są ograniczone do jednego wyrazu. 

Różnice między zaburzeniami w alalii motorycznej a sensorycznej: 

I. Alalia motoryczna

·        Dziecko rozumie, a nie mówi .

·        Rozumie nazwy przedmiotów, czynności, a ma trudności z rozumieniem relacji jakie zachodzą między przedmiotami.

·        Występuje rozumienie sytuacyjne.

·        Wzorca ruchowego szukają słuchem.

·        Realizację wyrazu ułatwiają sobie dzieleniem na sylaby.

·        Nie ma u tych dzieci zespołów neurologicznych                                        (prawidłowy zapis EEG).

·        Dzieci te nie gaworzą, są milczące w czasie zabawy, cicho płaczą.

·        Intelektualnie rozwijają się prawidłowo.

·        Postęp w mówieniu zależy od ciężkości zaburzenia                                                           (czasem zaczynają mówić w 3-4 roku życia, często jednak nie mogą wymówić samogłoski bez ćwiczeń) .

·        Bardzo dobrze piszą ze s...